UVA - REC ABC: Eenheid en warmte in Amsterdams megacomplex

Nu universiteiten ieder jaar grotere aantallen studenten te verwerken krijgen, is schaalvergroting en uitbreiding noodzakelijk. De Universiteit van Amsterdam bracht in de afgelopen jaren haar faculteiten Economie en Bedrijfskunde, Maatschappij en Gedragswetenschappen (FMG) en recentelijk ook Rechtsgeleerdheid onder op de nieuwe open stadscampus Roeterseiland.
Aan deze verhuizing ging een ingrijpende verbouwing vooraf: het Britse architectenbureau Allford Hall Monaghan Morris (AHMM) renoveerde in twee fases drie bestaande universiteits-
gebouwen bij de Nieuwe Achtergracht, die tot op het betoncasco werden gestript. Het enigszins cryptisch genaamde REC ABC vormt nu met een omvang van 70.000 m2 het belangrijkste onderdeel binnen de herontwikkeling van het Roeterseiland. Het aanzien van zowel gebouwen als omgeving veranderde aanzienlijk: zo is er een doorzicht naar de Plantage Muidergracht gecreëerd, door van het gebouw van Gawronski over de Nieuwe Achtergracht de onderste drie verdiepingen te verwijderen. Een loopbrug over de Nieuwe Achtergracht verbindt de hoofdingangen van de universiteitsgebouwen met elkaar. De buitenruimte van REC ABC is ontworpen door bureau Inside Outside.

Studieplekken in REC

De faculteiten Rechtsgeleerdheid en FMG verhuisden vanuit hun historische panden in de binnenstad naar de betonnen kolos op het Roeterseiland, en dat was wennen. Hoewel het omvangrijke complex vorig jaar nog de RIBA International Award voor architectonisch ontwerp in de wacht sleepte, hadden gebruikers er aanvankelijk veel op aan te merken. Het brutalistische gebouw werd kil genoemd, en de openbare ruimte zou onvoldoende benut zijn. “Ik vind het een mooi gebouw, prachtig verbouwd, maar ik kan me voorstellen dat mensen een zekere kilheid ervaren” zegt architect Tanja Buijs-Vitkova, die met haar bureau aiscube door de UvA gevraagd werd om de mogelijkheden voor een betere ruimtebenutting in kaart te brengen. “De faculteiten komen uit monumentale panden, de Oudemanhuispoort en het Oost-Indisch Huis, dus de overgang naar dit gebouw was groot. De toegewezen ruimte voor de studenten om prettig op de campus te verblijven was beperkt. De brede gangen en hallen zonder invulling werden als een gemiste kans gezien, ook al zijn de brandveiligheidseisen met zoveel mensen in een gebouw enorm streng.”

Concentratie

Studenten brengen tegenwoordig veel tijd door op de universiteit. Buijs-Vitkova: “Ze hebben veel groepsopdrachten en geven aan dat het samen studeren in één ruimte motiverend werkt. Ook de universiteit wil de studenten graag op de campus houden, voor de interactie.” Dit vereist een groot aanbod aantrekkelijke en vooral diverse studieplekken. “Wij hadden voor de UvA al eerder de verbouw van het voormalige Geologisch Instituut ten behoeve van de afdeling Psychologie van FMG gedaan. Aansluitend kregen we de vraag om in het nieuwe gebouw BC te kijken naar de mogelijkheden voor de inpassing van studieplekken op de onderwijsverdiepingen van FMG. Later hebben we voor de Universiteitsbibliotheek (UB) de Library Learning Spaces ontworpen. De UB had het programma van eisen gebaseerd op een behoeften inventarisatie bij de studenten en op het Futurelib onderzoek van Cambridge University. Daaruit kwam, dat er behoefte is aan werkplekken met een verschillende intensiteit van concentratie: van laag naar gemiddeld naar hoog.”
Een andere wens was diversiteit in vormen van studeren: er zijn lange tafels waar studenten tegenover elkaar zitten te werken, besloten booths voor de groepsopdrachten, meer afgeschermde plekken en zones waar het absoluut stil moet zijn. “Dankzij een passende inrichting zijn de studenten hier ook echt muisstil.” Uit sessies met studenten bleek bovendien dat zij graag een duurzaam interieur wilden. “Omdat de universitaire omgeving steeds internationaler wordt, hebben we veel duurzame en innovatieve producten van Nederlandse ontwerpers toegepast. Bijvoorbeeld fauteuils en akoestische lampen van De Vorm, gemaakt van gerecyclede PET-flessen.” Van een soortgelijk materiaal is ook de strakke maar zachte en duurzame vloerbedekking van gevlochten vinyl. Een ongebruikelijke keuze in een onderwijsgebouw, maar met als resultaat een warme uitstraling en een prettige akoestiek. “Het kostte wel enige overredingskracht om deze vorm van vloerbedekking gerealiseerd te krijgen. Begrijpelijk, je hebt bij dit soort projecten altijd te maken met strenge regels op budget- en facilitair gebied.” Behalve aan de akoestiek is ook aan de verlichting veel aandacht besteed. “Met gerichte werkplekverlichting kun je voor studenten een gevoel van privacy binnen een grote ruimte creëren.”

Bamboe

De verschillende gebieden zijn gefaseerd ontworpen en gerealiseerd. Ieder gebied had zijn specifieke gebruiksvraag en technische of praktische beperkingen, zegt Buijs-Vitkova. “Openbaar gebied in de hal moet op piekmomenten grote aantallen studenten opvangen, en flexibel te gebruiken zijn bij evenementen. Hier moet het interieur op inspelen. Voor de gezamenlijke entreehal van bouwdeel Rec ABC hebben we grote verrijdbare statafels met daarin bomen ontworpen.” Dit geeft warmte en verblijfskwaliteit aan de hoge lege ruimte, en zorgt meteen dat het er niet verrommelt met ‘ad-hoc’ meubelen van de achterliggende cafetaria. Achterin deze hal is een ruim studielandschap gerealiseerd met een brede keuze aan studieplekken. Je vindt er verschillende coupézitjes, vierkante maatwerk tafels met ‘kubuslampen’ in het midden en grote arboproof aanlandtafels, maar ook diverse informelere opstellingen zoals een groot ‘studie lounge eiland’. “Stopcontacten zijn een absolute must in elke studentenomgeving, ze zijn hier zelfs onderin de banken aangebracht. Soms liggen hier studenten te slapen.” De rustgevende, warme uitstraling van deze ruimte is deels te danken aan de akoestische panelen en maatwerk wandbanken van bamboe. “Dit materiaal keert overal in het interieur terug, ook op de onderwijsverdiepingen van dit bouwdeel brengt bamboe eenheid en warmte. Heel populair zijn de doorgaande studieplekken met bamboebankjes langs de vides en de elegante wandzitjes van flexbamboe. Ook de coffeebar en diverse terugkerende maatwerktafels zijn in bamboe uitgevoerd.”

Diversiteit

Het studielandschap op de eerste verdieping van REC BC is vormgegeven in neutrale kleuren en veel wit, zoals de maatwerk witte ’letterblokken’, die met hun vorm uitnodigen tot verschillende manieren van zitten. Buijs-Vitkova: “Deze blokken hebben we bij de ingangen van alle leergebieden geplaatst. Hiermee hebben we een soort ‘spatie’ tussen de verschillende zitopstellingen gemaakt, waardoor rust ontstaat.” Op deze verdieping zijn de hoge witte plantentafels als aanlandzone toegepast. Er is diversiteit aan studieplekken, van lange tafels – deels hergebruikt – tot coupés en cirkelvormige ruimtes afgeschermd met transparante gordijnen. Een maatwerk bamboe zitmeubel op barkrukhoogte staat langs een raam opgesteld. “Dit is een geliefde plek, we hebben dit meubel met variaties ook op andere plaatsen in het gebouw toegepast. We hebben zelfs voor elkaar gekregen om met deze typologie langs de vides, aan de drukke doorgaande ontsluitingsgalerijen van de werkgroep ruimtes toch studieplekken te creëren.” Tussen de zitplekken heeft het bamboe meubel uitsparingen waar tassen in geplaatst kunnen worden. “Dat was een vereiste, omdat je in deze relatief smalle gangen niets op de grond mag leggen dat de doorgang kan belemmeren.” In het ontwerp van AHMM komen hier en daar felle kleuraccenten voor, met per bouwdeel een eigen kleur. Op de derde verdieping van C is bijvoorbeeld een knalgele hoek, door aiscube ingericht met witte maatwerkmeubels gecoat met sterke polyurea lak met daarboven enorme akoestische lampen. Door de lichtweerkaatsing krijgen de witte meubels een kleurgloed van de omgeving.

Law Hub

In bouwdeel REC A is de Faculteit der Rechtsgeleerdheid gehuisvest. Op de eerste verdieping bevindt zich Library Learning Space A1, waar absolute stilte heerst. “Hier draaide alles om ‘high concentration’ studeren. We hebben daarom veel gebruik gemaakt van akoestisch meubilair, zoals Pod privacy chairs en laaghangende akoestische lampen.” De studenten kunnen ook hier kiezen uit besloten zitopstellingen, carré tafels of lange tafels waar ze tegenover elkaar zitten te studeren. “De grote houten tafels die in schuine opstelling staan, zijn hergebruikt van een andere locatie die herbouwd moest worden. Ook op andere plekken hebben we onderdelen hergebruikt. Wij hebben vanaf het begin met de universiteit geïnventariseerd welke elementen hergebruikt konden worden, en deze meegenomen in de conceptontwikkeling. Als de meest vanzelfsprekende, laagdrempelige invulling van circulariteit.”
In de glazen plint van REC A bevindt zich het meest recente project van aiscube, het interieur van de Amsterdam Law Hub. Goed zichtbaar en op straatniveau, om de toegang zo laagdrempelig mogelijk te maken. De architect wijst op de subtiel vormgegeven ‘LAW Hub’ neonletters achter de glazen pui: ”Deze hebben we bedacht omdat het naambord er niet teveel mocht concurreren met de gebouwbenaming. Het leuke is dat de LawHub deze neonletters als het eigen logo heeft geadopteerd.” De onafgewerkte casco ruimte zonder technische infrastructuur was moeilijk in te delen, laag en diep met weinig daglicht. “We hebben daarom faciliteiten zoals toiletten, opslag en vergaderfaciliteiten helemaal achterin de ruimte geplaatst. De verschillende organisaties die in de Law Hub bijeengebracht zijn, hebben er ieder hun eigen ‘winkeltje’, compleet met glazen ‘etalage’ en doorzicht naar buiten. In de grote open ruimte langs de gevel staan lange aanlandtafels voor de startups en aan de korte kant, naast de entree van het gebouw hebben we tête-à-tête overlegplekken gemaakt. Die kun je met rolgordijnen afsluiten voor meer privacy. De casco ruimte had ook een verdiept gedeelte, waar we een soort ‘zitkuil’ hebben gemaakt die als tribune kan fungeren.”
Met de LawHub is weer een onderdeel afgerond, maar de Roeterseilandcampus is nog volop in ontwikkeling. Buijs-Vitkova: “We zijn nu bezig met het entreegebied en de bijzondere onderwijsruimtes voor de Rechtenfaculteit, en samen met FMG kijken we naar de mogelijkheden voor extra studieplekken op de hogere verdiepingen van het gebouw.”

www.aiscube.nl

(Tekst: Eva Vroom – fotografie: Kim van Zwieten)

LEGENDA
Opdrachtgever Universiteit van Amsterdam
Architect verbouwing en renovatie Allford Hall Monaghan Morris
Interieurarchitect aiscube studio Amsterdam Tanja Buijs-Vitkova, Cliff Lesmeister, Lucia Polakovicova
Vaste inrichting Enderberg Interieurbouw
Losse inrichting Leverancier Ahrend; Palau, Vitra, De Vorm, Moduplus, Smarin, Hay, Feek
Verlichting Prandina, Luceplan, De Vorm, Nordlux, Moooi, Artemide, Rice Field van Knap
Vloerafwerking Chilewich, Ege
Akoestische bekleding De Vorm, Bruinzeel, Isonic Wool
Aannemers interieur Enderberg; Kramerbouw