België telt 34 gevangenissen, waarvan er op termijn drie overgaan naar de nieuwe gevangenis in Haren. Het gevangenisdorp verrees de afgelopen jaren onder de rook van Brussel, op een 15 hectare groot terrein, met in totaal 116.000 m² aan gebouwen. De keuze voor het ontwerp van EGM architecten naar de analogie van een dorp, getuigde van doortastendheid. Tot dan toe kende België een betrekkelijk behoudend detentieklimaat met vooral het alom bekende Ducpétiaux-concept (gevangenis in stervorm).
Gevangenis Haren: herkenbaar en kleinschalig
De gevangenis in Haren volgt de opzet van een dorp: een plein in de kern, met daarop uitkomend een aantal straatjes met losse gebouwen voor iedere functie. Deze herkenbare typologie weerspiegelt de kleinschaligheid in maat en materiaal, en zorgt voor een prettig werk- en leefklimaat. De ‘normale’ en vriendelijkere omgeving stimuleert goed gedrag en een menselijkere benadering van de gedetineerden. Dit verhoogt de kans op een succesvolle resocialisatie en een significante daling van het recidivecijfer. En zorgt voor een prettiger werkklimaat voor personeel.
Normalisatie voor de best mogelijke re-integratie
Het complex oogt daadwerkelijk als een dorp. Zo zijn er verblijfsgebouwen in uiteenlopende stijlen en kleuren, een centraal groen plein met rondom het hoofdgebouw met de karakteristieke klokkentoren, ontspanningszones, een ziekenhuis, werkplaatsen, een moestuin, een sportveld, een rechtbank en familie ontmoetingsruimten. In Haren pakken gedetineerden die naar school of het werk gaan hun jas en gaan de deur uit. Niet alleen hun cel, ook hun gebouw. Ze ervaren hierdoor een relatief normaal dagritme met afwisseling in omgeving, temperatuur, akoestiek, geur en direct zonlicht. Dit klinkt misschien onbelangrijk, maar voor mensen in hechtenis draagt het bij aan de normalisatie en resocialisatie.
Meer gedetineerden, minder energie- en waterverbruik
Gevangenisdorp Haren is in veel opzichten duurzaam en ontving hiervoor het BREEAM Very Good-certificaat. Het gevangenisdorp heeft sedumdaken, 37.000 m² aangeplant groen, zonnepanelen, een warmte-koudeopslagsysteem (WKO) en energieopwekking met een warmtekrachtkoppelingsinstallatie (restwarmte verwarmt een deel van het water). De gevangenis verbruikt 77 procent minder leidingwater dan gemiddeld door een combinatie van een grijswatersysteem en hergebruik van water. Al tijdens de bouw bleek dat het ontwerp functieverschuivingen kon opvangen en ook met een mogelijke grootschalige functieverandering in de toekomst is de duurzaamheid geborgd. Gebouwen kunnen individueel en als groep eenvoudig een andere (maatschappelijke) bestemming krijgen.
Coachende en ondersteunende detentiebegeleiders
Het gevangenisdorp in Haren biedt plek aan diverse typen gedetineerden: mannen, vrouwen (ook met kind), jongeren, psychiatrisch patiënten en zware criminelen. Er is ruimte voor in totaal 1.190 gedetineerden. Die leven samen in kleine eenheden van maximaal 35 personen, die qua functioneren relatief autonoom zijn en een sociale groep vormen. Binnen draagt alles bij aan een goedlopend proces voor zowel personeel als gedetineerden. Hierdoor kunnen medewerkers veel meer zijn dan alleen bewakers die een sleutel omdraaien. Ze coachen en ondersteunen de gedetineerden bij het indelen van hun dagen met werk, sport, ontspanning en opleiding.
Gevangenisdorp Haren is door EGM architecten ontworpen in samenwerking met B2Ai, in opdracht van het consortium Cafasso NV. Regie der Gebouwen trad op als bouwheer. Vanaf de opening is de Federale Overheidsdienst Justitie eindgebruiker.
(Fotografie: Philippe van Gelooven)
- Bekijk ook
- https://www.breeam.nl/