Architecten aan de Maas uit Maastricht ontwierp in opdracht van Stichting Prodas en de Gemeente Asten het nieuwe Kindcentrum Voordeldonk. In het ontwerp, dat bestaat uit de oude bestaande kleuterschool en basisschool uit 1939 en een tweelaagse nieuwbouw, zijn het landschap en onderwijs met elkaar verweven.
TEKST Linda Hulsman
FOTOGRAFIE Laurent Stevens
Architecten aan de Maas won in 2022 de aanbesteding van Kindcentrum Voordeldonk. Sylvie Smeets, architect bij het architectenbureau, vertelt hierover: “Drie bureaus hadden zich ingeschreven en hebben uiteindelijk aan de opdrachtgever Stichting Prodas en de Gemeente Asten hun visie op de opgave voor het kindcentrum mogen presenteren. Wij kwamen uiteindelijk als winnaar uit de bus.”
Reis door de tijd
De voormalige basisschool Voordeldonk uit 1939 lag aan de oostkant van Asten en was toe aan vernieuwing. Smeets: “Het gebouw zoals wij het aantroffen vormde een reis door de tijd. Het idee was destijds dat men hier een parochie wilde bouwen. De twee historische gebouwen vormden hiervan het begin. Na de Tweede Wereldoorlog is deze parochie er nooit gekomen en zijn de twee gebouwen in gebruik gebleven als kleuterschool en basisschool. Vanwege de groei en ontwikkeling van het onderwijs, is er bijna ieder decennia wel iets aangebouwd. Het laatste gedeelte stamde uit 2000.” Dit resulteerde in een verzameling van bouwdelen met zichtbare verschillen in bouwkundige en esthetische kwaliteit. Om ook nu weer in te kunnen spelen op de veranderingen in het onderwijs, het groeiende aantal leerlingen en vanwege de samenwerking met kinderopvang Norlandia ontstond er de behoefte aan een gezamenlijke ruimte in de vorm van het nieuwe Kindcentrum Voordeldonk.
Historische waarde
De twee oorspronkelijke gebouwen zijn geen monument maar hebben wel een grote historische waarde. Vandaar dat Architecten aan de Maas ook koos voor het behoud hiervan, alle andere bouwdelen zijn gesloopt. Vooral de locatie van het project is volgens Smeets bijzonder en vormde een belangrijk uitgangspunt bij het ontwerp: “Je hebt er in de vier windrichtingen uitzicht op vier totaal verschillende landschappen. Aan de voorkant een parkachtige omgeving, aan de achterkant een bos, aan de linkerkant een aspergeveld en aan de rechterkant, waar nu op een groene manier het parkeren is opgelost, was oorspronkelijk een akker.” Om dit uitzicht tot zijn recht te laten komen heeft het architectenbureau in zijn ontwerp twee assen toegepast. “We hebben als het ware een as tussen de twee historische gebouwen getrokken en een andere as er haaks opgezet. In het midden bevindt zich nu de nieuwe houten aula met het uitzicht op de vier windrichtingen”, legt Smeets uit.
Tuinbouwkassen
De twee historische gebouwen zijn grondig gerenoveerd en hebben een nieuwe functie gekregen. Smeets licht toe: “Het voormalige kleuterschooltje is het domein geworden van de teams van zowel de kinderopvang als de basisschool. Ik vind het in het ontwerp van al mijn scholen heel belangrijk dat de professional goed wordt gefaciliteerd. Het oude gebouw was niet groot genoeg dus hebben we het een stukje uitgebreid met een glazen kas. Die kas is een verwijzing naar de tuinbouwkassen in de omgeving. Vroeg in de ochtend geven deze altijd een prachtige gloed en het leek mij mooi om dit ook bij het kindcentrum tot stand te laten komen. Zodat ouders ’s ochtends bij het wegbrengen van hun kinderen het gebouw tussen de bomen al zien ‘gloeien’.”
Aan de linkerkant van het terrein is het oude basisschool-gebouw omgetoverd tot de kinderopvang. Smeets: “Ook dat gebouw was net niet groot genoeg en kreeg een kleine uitbreiding. In de jaren tachtig hebben ze de oorspronkelijke voorgevel van het gebouw gesloopt om daar een stuk gebouw aan te plakken. Dit stuk is gesloopt, zodat we het gebouw konden voorzien van een grote luifel, die aansluit bij het concept van Kinderopvang Norlandia: dat kinderen veel buiten horen te zijn, ook wanneer het regent en koud is. Onder deze luifel is nu ruimte voor bijvoorbeeld de buitenbedjes.”
Grieks gedachtengoed
Om de twee historische gebouwen te verbinden met de tweelaagse nieuwbouw van de basisschool, is er in het midden, zoals eerder vermeld, een houten aula gecreëerd. Deze aula is ontworpen volgens het Griekse gedachtengoed – als een paviljoen waar duurzaamheid en natuur samenkomen – en is de verbinder tussen de renovatie en de nieuwbouw. Vanuit het centrale hart van het gebouw, dat voorzien is van veel glas, zijn alle verschillende landschappen waar te nemen. Smeets: “Vanuit dit principe ontstond het concept ‘framing nature’, dat als rode draad door het ontwerpproces heeft gefungeerd.”
Achter de aula is een tweelaagse nieuwbouw gerealiseerd voor Basisschool Voordeldonk. “Zij wilden een gebouw dat aansloot bij de traditionele manier van lesgeven. Het team heeft hiervoor ook zijn input gegeven, met grote lokalen en verwerkingsruimtes op de gang. In het atrium zijn deze verwerkingsruimtes voor de kinderen over twee verdiepingen gerealiseerd. Voor de hogere groepen hebben we de vide een beetje afgeschermd, zodat zij rustig kunnen werken zonder overlast te ondervinden van de kleuterklassen.”
Duurzaamheid en circulariteit
Om bij te dragen aan een toekomstbestendige en maatschappelijk verantwoorde leeromgeving, stonden ook duurzaamheid en circulariteit centraal in het ontwerp van Architecten aan de Maas. De renovatie van de bestaande bouwdelen is volledig energie neutraal ontworpen (ENG). Daarnaast voldoet de nieuwbouw aan de huidige eisen van bijna energie neutrale gebouwen (BENG). Onderdelen uit de gesloopte bouwdelen zijn hergebruikt en terug te vinden in de nieuwbouw. Zo is het podium in de aula gemaakt van vloerdelen uit de bestaande bouw en zijn er metselstenen en dakpannen hergebruikt. Smeets: “De plaatselijke aannemer heeft echt een stapje extra gezet om dit goed tot uitvoering te brengen. Zo hadden we helaas net niet genoeg hout voor het podium, maar hij heeft dit mooi weten op te lossen.”
Framing education
De gevel van de nieuwe basisschool bestaat uit een compositie van gevelopeningen. Smeets licht toe: “Als je langs het gebouw loopt en de lokalen inkijkt, zie je in de gevel als het ware ‘schilderijtjes’ van kinderen die aan het werk zijn. Zeker in de winter als het ’s ochtends nog donker is, zie je heel mooi de verlichte ramen omkaderd. De expressie van het gebouw veranderd mee met de seizoenen: ‘Framing nature becomes framing education’.”
Smeets kijkt tevreden terug op het project. “We zijn er trots op dat het ons gelukt is om de bestaande gebouwen een aanleiding te laten zijn voor het ontwerp, in plaats van een sta-in-de-weg. En om de nieuwbouw er op een mooie manier aan te koppelen. Het geheel past in het landschap, onderwijs en natuur versterken elkaar. Dit gebouw komt wellicht niet tot zijn recht in een stedelijke context, dan zou je een heel ander gebouw ontwerpen. De overgang tussen de twee werelden, van binnen naar buiten en
andersom, is gewoon heel goed gelukt.” Het Kindcentrum is nu een jaar in gebruik en ook de gebruikers zijn enthousiast. “Alle betrokken partijen, de gemeente, de aannemer en het schoolbestuur, hebben net dat stapje extra gezet en dat zie je terug in het eindresultaat”, aldus Smeets.
www.architectenaandemaas.com/nl
