Winnende inzending voor het WärtZ innovatiedistrict

Orange Architects gaat in opdracht van AM in samenwerking met MVRDV en LOLA Landscape Architects het bedrijventerrein bij het NS station in Zwolle ontwikkelen tot bruisend innovatiedistrict, genaamd WärtZ. AM en NS hebben officieel hun handtekening gezet onder het winnende plan, dat bestaat uit zo’n 850 woningen voor alle leeftijden, horeca, onderwijsinstellingen, buurtvoorzieningen en ruimtes voor creatieve makers.

Voedingsbodem voor talent en bedrijven uit de hele regio

Wild, Art, Raw, Tech en Zwols. Oftewel: WärtZ. Een naam die niet alleen weergeeft wat de sfeer wordt van het nieuwe innovatiedistrict, maar die tegelijk refereert aan de bestaande Wärtsilä-hal met zijn typerende, golvende dak. Dit wordt het nieuwe icoon van deze toekomstige place-to-be. Het dak wordt beeldbepalend in WärtZ. Daarboven, daaronder en daaromheen verandert er veel. WärtZ wordt de plek waar innovatie, creativiteit, toekomstgericht wonen, studeren, verblijven én werken aan uitdagingen van de toekomst samenkomen. Zo ontstaat er een belangrijk, nieuw innovatiedistrict als voedingsbodem voor talent en bedrijven uit de hele regio. Het historische centrum van Zwolle krijgt met WärtZ een eigentijds tweede stadshart aan de achterkant van het station.

Grote ambities

Het bedrijventerrein van de NS ondergaat de komende jaren een ruimtelijke en programmatische transformatie binnen de kaders van het Masterplan Spoorzone en de Nota van Uitgangspunten van de Gemeente Zwolle en NS. Daarin zijn grote ambities op het gebied van onder meer energie, mobiliteit, circulariteit en klimaat opgenomen. De transformatie werd in 2019 al ingezet met Perron038, inmiddels een succesvol innovatielab voor de maakindustrie, in samenwerking met onder andere het Windesheim college. Het Team WärtZ van AM trekt die lijn nu door naar het hele plangebied.

Patrick Meijers, Orange Architects: "Het hele team heeft zich vol overgave ingezet om Zwolle als de vierde regio van Nederland op de kaart te zetten met het duurzame en ambitieuze plan WärtZ. Het betreft een vrij en innovatief, bruisend stadsdistrict te midden van wilde stadsnatuur, met een kruisbestuiving tussen cultuur, onderwijs, collectief wonen en maakindustrie."

Innovatiedistrict

Met innovatie als motor voor de stedelijke en regionale economie biedt WärtZ hét podium voor innovatie ter ondersteuning van de ambitie van Zwolle om de vierde stadsregio van Nederland te worden. Daarnaast draagt WärtZ draagt ook bij aan de ambities van NS als grondeigenaar om ruimte te maken voor stedelijke groei rondom stations in Nederland.

Naast een economisch-culturele hotspot krijgt de Zwolse binnenstad er met deze ontwikkeling ook een nieuw binnenstedelijk woonmilieu bij. Hierbij is ruimte voor bijzondere woonconcepten zoals zorgwoningen, co-living studentenstudio’s en Friends-woningen. Ongeveer dertig procent van de woningen is bestemd voor sociale huur. Een dépendance van De Fundatie is straks één van de culturele trekpleisters, die zorgt dat WärtZ een interessante, groen-stedelijke hotspot wordt voor Zwollenaren en bezoekers van de stad.

Doeschka Bos, ontwikkelingsmanager bij AM: “Ik typeer WärtZ als het stoute zusje van het historische stadscentrum. De mix aan woontypologieën, onderwijs, voorzieningen en functies zorgt voor een sterk sociaal en robuust weefsel en kansen voor iedereen. Ondernemers, onderwijsinstellingen, de stichting Innovatiedistrict Spoorzone Zwolle en nieuwe Zwolse initiatieven worden van meet af aan betrokken in de planvorming. We zorgen dat het bedoelde, innovatieve ecosysteem meteen goed van de grond komt en gaat leven.”

Eigen icoon

Blikvanger en epicentrum van het innovatiedistrict wordt de getransformeerde Wärtsilä-hal, naar een ontwerp van MVRDV. De hal zelf gaat ruimte bieden aan creatieve en innovatieve startups, mkb-bedrijven, onderwijs- en onderzoeksinstellingen. Daarnaast vormt de centrale hal het podium voor evenementen. Op de Wärtsilä-hal komt een spectaculair appartementengebouw met, tussen de hal en de opbouw, een openbaar toegankelijk dek van waaruit bezoekers een 360 graden uitzicht hebben over het karakteristieke golvende dak van de hal, de uiterwaarden van de IJssel, en de gehele binnenstad.

Groenste binnenstedelijke stationsgebied van Nederland

De openbare ruimte van WärtZ stimuleert ontmoeting én brengt de mensen dichter bij de natuur. Het landschapsontwerp van LOLA Landscape Architects is gebaseerd op de principes van ‘urban rewilding’, waarmee delen van de openbare ruimte aan de natuur teruggegeven worden. Wat nu nog grotendeels asfalt is, wordt onderdeel van een groot natuurlijk canvas voor makers, bewoners en bezoekers. Ook de stevige woongebouwen van Orange Architects, in de woonbuurt Lurelui en aan het WärtZ-plein, worden in dat wilde, groene canvas opgenomen. Hierdoor is er tussen en rondom de gebouwen overal ruimte voor groen, ontmoeten en gezond buitenleven. De ambities is om de groenste binnenstedelijke stationsgebied van Nederland te realiseren.

WärtZ geeft voorrang aan wandelaars, fietsers en gebruikers van het openbaar vervoer, met aantrekkelijke langzaam-verkeer routes, multifunctionele (parkeer)hubs, een breed palet aan deelvervoer, een Fiets Innovatie Centrum en dit in de nabijheid van NS Station Zwolle. Het plan past bij de ambities van NS en de Gemeente Zwolle voor een gezonde en autoluwe wijk. AM zet daarnaast in op een energie-positief, circulair en CO2-neutraal WärtZ, passend bij de duurzaamheidsambities van de stad en de toekomst van onze planeet.

Sebastiaan de Wilde, directeur Stationsontwikkeling van NS: “Dit plan is ambitieus, toekomstgericht en innovatief. Het laat zien hoe nieuwe manieren van ontwikkelen, bouwen en gebiedsinrichting bijdragen aan klimaatambities, woonuitdagingen en de oplossing vormen voor bereikbaarheidsvraagstukken. NS is enthousiast over deze plannen die we samen met de Gemeente Zwolle, AM en nog vele andere partners mogelijk maken. Ik kijk uit naar de toekomst in dit innovatiedistrict direct naast Station Zwolle.”

De totale oppervlakte van het te ontwikkelen gebied is 9,5 hectare en bestaat uit de deelgebieden Lurelui, Spoorpark, Hallenplein met Wärtsilä-hal en Werkplaatsen. Naar verwachting in 2026 worden gestart met de realisatie van deelgebieden Werkplaatsen en Lurelui.

Team WärtZ

Naast AM bestaat het WärtZ-team uit MVRDV, Orange Architects, LOLA Landscape Architects, RHDHV, DGMR, Mobycon, Kickstad, Pieters Bouwtechniek, Skonk, Tenman, Stepforward, Kwirkey en ’tIdee! Marketing & Concept. Fakton begeleidde de tenderprocedure voor NS in de vorm van een verkoop in dialoog. De beoordelingscommissie bestond uit vertegenwoordigers van de gemeente Zwolle, NS, BGSV en UrbanXchange.

Over het Spoorkwartier Zwolle

Het Spoorkwartier ligt op een van de meest strategische plekken in Zwolle en beslaat in totaal ruim 16 hectare. Het bevat onder meer een groot, industrieel hallencomplex, een parkeerterrein en de zuidelijke entree van het station. Door de gunstige ligging met treinverbindingen naar alle richtingen is Station Zwolle al snel een van de belangrijkste spoorwegknooppunten van Nederland. Mede daarom werd naast het station in 1870 door de Staatsspoorwegen een Centrale Werkplaats ingericht. Hier vond al het onderhoud van locomotieven en rijtuigen plaats voor het noordelijke deel van Nederland. De Centrale Werkplaats, in de volksmond Constructiewinkel genoemd, was in het begin van de vorige eeuw de belangrijkste industriële vestiging en de grootste werkgever van de regio Zwolle. Rond 1900 werkten hier 600 mensen, rond 1920 zelfs 1100. In 2010 zijn de werkzaamheden van NS op deze plek beëindigd en worden de gebouwen verhuurd aan andere bedrijven.