Het Stadshuis van Nieuwegein kreeg een nieuwe identiteit als levendige ontmoetingsplek, waar inwoners kunnen ontdekken, ontspannen en verbinden. includi transformeerde het atrium over drie verdiepingen tot een multifunctionele ruimte, waarin publieke diensten, kunst en de bibliotheek op unieke wijze samenkomen.
Tekst Kirstin Hanssen
Fotografie includi / Marco Heyda
Wat nu een bruisende hotspot in het centrum van Nieuwegein is, begon ooit als een uitdaging. Het Stadshuis kampte met een exploitatietekort en het oorspronkelijke doel van het in 2012 gerealiseerde gebouw kwam onvoldoende tot uiting. De transformatie kende een lange aanloop, mede door vertragingen als gevolg van de coronapandemie en de oorlog in Oekraïne.
Formeel en onpersoonlijk
Creatief directeur en architect Aat Vos van het Groningse advies- en interieurbureau includi herinnert zich hoe zijn bureau zo'n tien jaar geleden door bibliotheek De Tweede Verdieping werd gevraagd om mee te denken over een mogelijke herbestemming. “Het gebouw, ontworpen door de Deense architect Kim Nielsen van het bureau 3XN, werd oorspronkelijk gezien als een uitbreiding van de openbare ruimte”, vertelt Vos. “De straatstenen lopen zelfs door naar binnen, maar in de praktijk bleek dit idee niet goed tot zijn recht te komen. Zo was de bibliotheek, het meest openbare deel, vrijwel niet zichtbaar op de tweede etage. De overige organisaties zaten op hun eigen ‘eilandjes’, wat resulteerde in een omgeving die door de inwoners van Nieuwegein als formeel en onpersoonlijk werd ervaren.”
Intensief participatietraject
De aanpak was om de verschillende functies van het gebouw meer door elkaar te mengen. “We wilden een uitnodigende ruimte creëren waar bezoekers zich welkom voelen, door de meest openbare functies dichter bij de straat te plaatsen,” vervolgt Vos. Dit leidde tot een herindeling van de ruimtes, waarbij bijvoorbeeld balies en spreekkamers strategisch werden herverdeeld. Het idee werd gepresenteerd en na positieve reacties werden er workshops en participatietrajecten georganiseerd. De betrokkenen, zoals de bibliotheekmedewerkers, gaven input over de indeling en deelden specifieke wensen voor de verschillende diensten en zones. Uiteindelijk leidde dit proces tot een gedetailleerd Programma van Eisen en verdere ontwerp-workshops, waarbij ook de mening van de Nieuwegeinse inwoners werd meegenomen. “Alleen als je de gebruikers, de inwoners van Nieuwegein, werkelijk verstaat en hun behoeften leert kennen, kun je iets maken wat daadwerkelijk relevantie voor hen heeft.”
XXL boekenkast als interieurdrager
De bibliotheek, voorheen beperkt tot de tweede verdieping, vormt nu de ruggengraat van het interieur. Publieke functies zijn hierin naadloos verweven, wat zorgt voor een toegankelijke en uitnodigende ervaring. De interieurdrager binnen het project is de immense XXL boekenkast – die in het initiële ontwerp van staal zou zijn, maar er nooit kwam omdat door de oorlog in Oekraïne de staalprijzen aanzienlijk hoger werden. Bovendien waren ook al twee stalen loopbruggen in het ontwerp opgenomen. Vos: “Toen moesten we budget-technisch iets aanpassen.” Omdat hij de oorspronkelijke architect bij het project wilde betrekken, reisde Vos naar Kopenhagen om Kim Nielsen te ontmoeten. “Nielsen vond het idee van de kast mooi, maar stelde voor ‘wat meer liefde’ toe te voegen. Dit leidde tot de keuze voor hout, want dat is niet alleen een warmer, maar ook een goedkoper materiaal. Zo ontstonden de Noorderlicht-boekenkasten, die van de begane grond tot en met de tweede etage door het gebouw ‘meanderen’.”
Democratische plattegrond
Door de nieuwe eigen entree vanaf de straat is de bibliotheek direct toegankelijk, waarmee de drempel naar andere voorzieningen wordt verlaagd. Dankzij nieuwe loopbruggen, open ruimtes, een extra trap en organische verbindingen tussen functies, is een laagdrempelige plattegrond gecreëerd. Die kan iedereen moeiteloos gebruiken, ongeacht leeftijd of mobiliteit. Ook ontwikkelde includi twee nieuwe routes door het Atrium: de ‘Route of Dignity’, die met duidelijke bewegwijzering zorgt voor een waardige en gemakkelijke toegang tot diensten, en de ‘Route of Discovery’, die uitnodigt tot ontmoeten en ontdekken.
Innovatieve aanpak van publieke dienstverlening
Het Stadshuis in Nieuwegein is een uniek voorbeeld van geïntegreerde publieke dienstverlening. De Bibliotheek Nieuwegein, burgerzaken en andere diensten van de gemeente, GGD regio Utrecht, Werk & Inkomen Lekstroom, Movactor, het VrijwilligersHuis en KunstGein zijn volledig samengebracht in één samenhangend concept. Vos: “Onderscheidend zijn de flexibele servicebalies, de ‘gates’, die vergelijkbaar zijn met een vliegveld en gedurende de dag wisselende publieksdiensten kunnen aannemen. Ook de twee verweven routes door het gebouw dragen bij aan een soepele en toegankelijke gebruikerservaring. Dit model is, voor zover bekend, het eerste in Europa in deze vorm en zet een nieuwe standaard voor moderne stadsdiensten. De bibliotheek speelt hierin een cruciale rol als meest openbare functie, met directe toegang vanaf de straat. Dit verlaagt de drempel naar andere diensten, terwijl zij op hun beurt de bibliotheek een nieuwe positionering geven.”
Een ontwerp met drie designwerelden
Includi baseerde de transformatie van het stadhuis op drie designthema’s, die samenkomen in een laagdrempelige beleving:
De Noorderlicht boekenkast – indrukwekkende, vrijstaande houten boekenkasten die over drie verdiepingen reiken en een belangrijk verbindend oriëntatiepunt door het gebouw vormen.
Het ‘Bazaar’-thema – een levendige ruimte die doet denken aan een markt, waar bezoekers kunnen ‘shoppen’ bij de verschillende publieke functies.
Het ‘Park’-thema – met het Jonge Kind Plein, een fantasierijke zone voor de jongste bezoekers, met onder meer ‘bomen’ met echte takken.
Inclusieve en speelse ruimte
Speelse elementen geven de ruimte een knusse en persoonlijke sfeer. Voor Gen-Z is er bijvoorbeeld ‘Oasis’, een belevenisrijke jeugdzone, geïnspireerd op een onderaardse wereld. Je vindt er grotelementen, boomwortels, plekken om te chillen, een dansvloer, een maakplaats en een groot scherm voor gaming en presentaties. Denk verder aan boomhutten met planken van lokaal, herwonnen hout en decorstukken in de boekenkasten die verwijzen naar de geschiedenis van Nieuwegein. Het Stadscafé biedt een sfeervolle plek met een gezellige bar, perfect om bij een kop koffie de krant door te nemen.
Met het vernieuwde Stadshuis biedt Nieuwegein een sociale Third Place die verder gaat dan dienstverlening: het is nu een thuis voor de stad en haar inwoners.
Legenda
Opdrachtgever Gemeente Nieuwegein
Architectuur, interieurontwerp, research & participatie, grafisch ontwerp includi
Co-creatie partner VO MARS Interieurarchitecten
Projectleiding Republiq
Hoofdaannemer interieur Stonepark Interiorbuilders
Participatietraject The Alignment House
Hoofdaannemer interieurbouw Stonepark Interiorbuilders
Losse meubelen FacilitylinQ
Vloeren Leoxx/Prints van Oranje
Verlichting lumenplan (booglampen), Goodwork (maatwerk)
Installatie-adviseur Nelissen
Installateur Limpid Blue
Bouwkundig aannemer Van Miltenburg Bouw & Onderhoud
Oppervlakte 8.500 m2
Oplevering januari 2025
